HAVALANDIRMA VE İKLİMLENDİRME PRENSİPLERİ İş Sağlığı ve Güvenliği alanında Ders olarak Öğretilmekte ve İş Sağlığı ve Güvenliği için zorunludur.. Dersin Amacı: İşyerlerinde havalandırma ve iklimlendirme konularında bilgi edinmek. Dersin Hedefi: I Çalışma ortamında çalışanların sağlığı ve konforları için gerekli olan havalandırma ve iklimlendirmenin sağlanması, I İlgili mevzuat hakkında bilgi sahibi olmak. GİRİŞ İnsanlar ev ve iş yeri gibi tüm günlük yaŞamlarında sıcaklık, karanlık ve gürültü gibi çeşitli ortam stresleriyle karşı karşıya kalırlar. Bu faktörlerin insan sağlığını ve iŞ verimini etkileyeceği Şüphesizdir. Fiziksel ve zihinsel gücünün üstünde çalıştırılan insan yorgun düşer ve dolayısıyla solunum, dolaşım, kas-sinir sistemi, enerji metabolizması gibi temel fonksiyonları zorlanır. Yorgunluk, iŞ verimini ve çalışma hevesini azaltır, kaza ve yaralanmalara yoi açar. Fizyolojik açıdan çalışma yeri düzenlemede, çalıŞma yöntem ve koşullarının insana uydurulması ve insan çalışmasının daha iyi hale getirilmesine amaçlanır. Bu amaca ulaşabilmek için öncelikle iki noktaya dikkat edilmesi gerekir: 1-İnsanın etkilenmesi (zorlanması) minimuma indirilmeli: Bunu sağlayabilmek için şu metotlar izlenmeli: I Aynı performansın sürekli sürdürülebilmesi Için, kontraksiyon (hareket) hızı ile dinlenme molalarının uyumu ayarlanmalıdır. I Gerekli aralıklarla iş değişimi yapılmalı ve dinlenme molaları verilmelidir. I Ağır işler daha kuvvetli kas gruplarına verilmelidir. I Doğru duruş pozisyonu (postür) seçilmelidir. Bu konuda sırt üstü uzanmaya kıyasla, otururken % 35, ayakta % 8-10, ayaktayken yere eğilmiş vaziyette ise % 50-60 daha fazla enerjiye gerek duyacağı yani daha fazla zorlanacağı unutulmamalıdır. 2-Çevre etkileri ve şartları insan bünyesine uyumlu hale getirilmeli: Uygun olmayan çalışma koşullan (gürültü, sıcaklık vb) ek bir yüklenmeye sebep olur ve organizmanın katlandığı bu zorlanmayla da bedende yorgunluk belirtileri oluşur. Omeğin, büro ortamı gibi rahat görülen mental (zihinsel) çalışmayı gerektiren ortamlarda dahi, hatalı uygulanan fiziksel çevre koşullarının, çalışanların psikolojisini ve sağlığını bozucu ve performansını azaltıcı birçok etkisi vardır. Bu nedenle tüm çalışma ortamlarında, lkllm, aydınlatma ve gürultü gibi tüm çevresel faktörlerin, çalıŞanlarla uyumlu hale getirilmesi gerekir. İKLİM LE N D İ RM E İnsan bedeni (metabolik enerji yardımıyla) belli bir iç ısıya (yaklaşık 37° C) ayarlanmıştır. Bu değerden sapmalar olduğunda, rahatsızlık verici sıcak veya soğuk hissi ya da hastalık belirtileri ortaya çıkar. Zira, ortam ısı streslerinin uzun süreli olması halinde vücudunun kendine özel koruma dinamikleri (termal ayarlama sistemi) harekete geçer. Orneğin, deri ısısı belli değerlere düŞer düşmez, merkezi sinir sistemi harekete geçerek, oto-kontrol mekanizmasını çalıştıran özel salgılar devreye girer. Ortam ısısının yükselmesi ise, merkezi sinir sisteminin derldekl kan dolaşımını hızlandırmasına ve ter bezlerinin uyarılarak terlemenin baŞlamasına neden olur. Aşırı soğuk stresi halinde, önceleri deri dolaşımı yavaşladığı halde, daha sonra bu dolaşım artar ve deri üzerindeki tüyler dikilerek titreme başlaması ile ek bir koruma mekanizması da harekete geçer (Hollnagel, 1993; Salvendy, 1997; Pulat, 1997).
Vücuttaki termal ayarlama (ısı dengesinin sağlanması), yani vücudun çevreye ısı alıŞveriŞi şu şekillerde sağlanır: I Isı konveksiyonu: Isı iletimi, deri ile üzerine temas eden hava arasında gerçekleştirilir. I Isı Iletimi: Isı Iletimi, vücut Ile vücuda temas eden cisimler arasında oluşur. I Termik radyasyon: Isı iletimi, aralannda ısı farkı bulunan iki cismin arasında doğrudan doğruya bir temas olmadan meydana gelir. I Buharlaşma: Isı iletimi, deri yüzeyinde suyun buharlaşması yoluyla gerçekleşir. Konfor, kısaca insanın bulunduğu ortamda rahatlık duymasıdır. İklimsel konfor ise, ısı veya diğer iklim koşulları bakımından rahatlık duyma halini ifade eder. Iklimsel konfor, tüm termal koşulların insana uygun şekilde düzenlendiği ortamlarda sağlanmıŞ olur. Iklimsel konforu etkileyen faktörler, yayılan ısı, hava akımı, havanın nemliliği ve havanın sıcaklığı ve bu dört temel faktörün dıŞında insanın yaŞı, cinsiyeti, giyimi, sağlığı ile çalışma şekli olarak belirlenmiştir (Hollnagel, 1993; Salvendy, 1997; Pulat, 1997; Phillips, 1999; Erkan, 2003), Hava ısısının ölçülmesi için Termometre; Hava neminin ölçülmesi için (kuru ve yaş iki termometreli) Psikometre; Hava akımını ölçmek için Anemometre; Radyant ısının ölçümü için de (dışı mat siyaha boyanmış 30 cm çapındaki bakır kúrenln tam merkezindeki ısıyı ölçen) Globetermometre kullanılır. 1- Yayılan (Radyant) Isı Kısaca çevredeki cisimlerden (fırın, döküm ocağı vb.) yayılan sıcaklık olarak ifade edilir. Yayılan ısının global boyutlarını ölçen Globetermometre ile elde edilen sıcaklık derecelerinin ortalama değeri (16,7-20° C sınırları içinde) 18.3° C olduğunda, Iklimsel olarak rahat bir ortam oluŞtuğu kabul edilir. Yüksek ısı yayan kaynakların bulunduğu iŞyerlerinde, iş görenlerin bu yüksek ısıdan korunmaları gerekir. Duvarların ve pencerelerin soğuk olması ve dolayısıyla meydana gelen ısı kayıpları iş görenlerin vücut ısısı kayıplanna neden olan soğuk hava yayılması da özel bir koruma gerektirmektedir. Ayrıca hafif işlerle çalışmaların bulunduğu ortamda yayılan sıcaklığın, toplam sıcaklık etkisi konfor duygusunu bozmaması gerekir. 2- Hava Akımı (Hava Hareketi) Ortam sıcaklığı ve yayılan sıcaklık düzeyleri konfor değerlerinde iken, olması gereken hava akımı 150 mm/sn civarındadır. Hava akımı 510 mm/sn üzerine çıktığında çalışma yeri “esintili” kabul edilirken, 100 mm/sn altına düştüğü durumlarda çalışma yeri “havasız” olarak nitelendirilir. Rahat hava ısısını sağlamak kadar, hava hareketlerini kontrol etmek de önemlidir. Orneğin, rahat ısı ortamının üst sınırına yaklaşıldıkça daha esintili bir hava tercih edilir. Ortamın pencere sayısı, tavan yüksekliği, kişi başına devinim hacimleri gibi faktörler hava akımını etkiler. Hava değiŞim (havalandırma) katsayıları, çalışma yerlerine göre farklılıklar gösterir. Orneğin, büro ortamları için bu değişim katsayısı saatte 3-6, atölyelerde saatte 8-12, hava kirliliği ve nemin yüksek olduğu yerlerde saatte 15-30’dur. İş yerinin hacmi hiç bir zaman havalandırrnayı gereksiz kılacak ölçüde büyük tutulmaz. Bir iŞ yeri ne kadar küçük tutulursa, havalandırması o derece artırılır. Havalandırma (hava değişimi), hava do’aşımı (Hava akımı, hava hareketi) lie karıştırılmamalı; birincisi kirli havayı temiz hava ile değiŞtirir, ikincisi ise havayı 2
yenilemeden sadece hareket ettirir. Havalandırma, çalışan makineler ile insanların yaydığı ısıyı dağıtır, bundan dolayı işçilerin makineler ile beraber olduğu ortamlarda havalandırma artırılmalıdır. Havalandırma, hava kirliliğini hafifletir, serinlik ve temiz hava gereksinimini karŞılar. Çalışılan hacime ve çalışma şekline göre belirlenmiş ortamdaki hava hacmi Için ŞU kaidelere uyulması gerekır: i Asgari olarak (devamlı bulunan her çalışan için), çoğunlukla oturarak yapılan işlerde 12 m3; çoğunlukla oturmadan ayakta yapılan işlerde 15 m3; ağır bedensel çalışmalarda ise 18 m3 olmalıdır, i Doğal havalandırma yapılan çalışma yerlerinde, çalışanların dıŞında baŞka kiŞiler de uzun süre kalıyorsa, her fazla kişi için 10 m3 hacminde hava gereklidir, Doğal havalandırmanın yetersiz kaldığı durumlarda yapay havalandırma olanaklarından faydalanılır. .“ Asgari hava değerleri, çalıŞma yerine konulacak donanım ile azaltılmaması gerekir. Yapılan işe göre lokal veya genel havalandırma yapılmalıdır: 1. Lokal (bölgesel) havalandırma belirlı bir bölgenin havalandırılmasıdır, Örneğin, civa ve benzenle çalışılan iş kollarında bu maddelerin buharlarını havadan ağır olması sebebiyle, havalandırma tertibatı döşemeye yakın kısımlara yerleştirilmelidir. Ayrıca iŞ yapılan salonlara çekici ocaklann yapılması, havadaki zehirli madde yoğunluğu artmadan dıŞarı atılmasını Sağlar. 2. Genel havlandırmada ise işyerlerinde devamlı olarak ortam havasını değiştiren sistemler yapılır ve her iş bitiminden sonra iŞ yeri pencereler açılarak havalandırılır. ı <İr / - - Şekil Lokal havalandırm Şekil Bloke etme sistemleri uygulanamıyorsa, işçiye ulaşmadan toz ve gazları 3
kaynağında lokal egzoz sistemleri kullanarak atılması Şekil. Birleşik havalandırma sistemi: egzoz fan., panjurlu tavan pencereleri Çalışırken ortaya çıkan atmosfer (hava) kirliliğinden kaynaklanan tehlikelerin gözlem ve kontrolü ve bunlardan kaynaklanan hastalık ve tehlikeler ile çevre kirliliği kontrolünün bir dalı olan Işyeri Hijyeni” ilgilenir. Bu bilim dalı çevreyi kirleten tehlikeleri tanımlar, potansiyel sorunlarını ve etkileşimleri belirler ve çözüm önerileri geliştirir. 3- Nem Nem, havada bulunan su buharı miktarıdır. Nemlilik, mevcut ortam ısısı koŞullarında, iş yeri havasını doymuşluk düzeyine getirecek kadar su buhar. değerine göre, yüzde oranı şeklinde iíade edilir. Havadaki nem miktarı “mutlak nem” ve “bağıl (rölatif) nem” olarak ifade edilir. Mutlak nem, birim (1 kg) havadaki su buharı miktarıdır. Bağıl (rölatif) nem ise, birim hacim havada bulunan su buhar. miktarının, o sıcaklıktaki doymuŞ havada bulunması gereken su buhan miktarına oranıdır. Çalışma şekillerine göre bağıl (rölatif) nemin % 30-70 olması gerekir. Normal ortam ısısı koŞullarında havanın nemlilik derecesinin önemli bir etkisi olmaz. Çok kuru hava, solunum yollarını kurutarak rahatsızlıklara neden olur. Bu etki (kuruluk) ortam sıcaklığı yükseldikçe daha fazla hissedilir. Nem oranının çok yükseldiği durumlarda ise, burun ve boğazlarda dolgunluk duygusu oluşur. Ortam sıcaklığının arttığı durumlarda ter buharlaŞması azalarak yapışkanlık hissi baŞlar. 4- Sıcaklık (Hava Isısı) Ortam sıcaklığı, fizyolojik ve psikolojik nedenlerle çok önemlidir. ÇalıŞma ortamı için en rahat ortam sıcaklığı 18,3°C olduğu kabul edilmiştir. Büro çalışanları gibi az hareketli çalıŞanların tercih ettikleri ortam hava ısısı 19-23 °C olurken, ağır endüstri kollarında çalışanlar için ortam ısısı 13-16 °C olarak tercih edilmekte, dolayısıyla çalıŞanların fiziksel aktivitesi arttıkça ortamın ısı değerleri düşürülmektedir. Isı, iş yerine düzgün dağılmalıdır. Örneğin, 25°C’yi geçmemesi gereken döşeme ısısı ile baş yüksekliği ısısı arasındaki fark 1-2°C’yi geçmemelidir. Modern ısıtma tekniklerinde, döŞemenin yeterli bir düzeyde ısıtılması ve oda ısısının da hafif serinlik 4
duygusu oluşturacak düzeyde olması hedeflenir. Isıtma için kullanılacak sistemin seçiminde, bina yapısı, yerleşim projesi ve imalat çeşidi vb. özellikler dikkate alınır. ISI STRESİ İklim ve ortam etkenlerinin birlikte etkileri organizma üzerinde farklı ısı stresleri oluşturur. Õrneğin, sıcak ve nemlilik derecesi yüksek bir iş ortamı, aynı ölçülerde sıcak fakat nemlilik derecesi düşük bir ortamdan daha çok strese neden olur. Benzer bir şekilde, kuru, durağan ve sıcak bir havada çalışmak, aynı özellikleri gösteren fakat yeterli hava hareketlerinin sağlanabildiği yerde çalışmaktan çok daha zordur. Bunun tam aksine, soğuk ve esintili bir yerde çalışmak yanında, soğuk fakat hava akımı olmayan bir yerde çalışmak daha az stres etkisi yapar. Aşırı sıcak veya soğuk ortamlar ısı stresi oluşturur: . Aşırı sıcak ortamda çalıŞanlarda terlemeye bağlı su ve tuz kayıpları artar. Aşın sıcak genel organik direnci azalttığı, kramplar ve ısı çarpması gibi etkileri olduğu ve iŞ verimini düŞürdüğü bilinmektedir. Ancak yapılan araştırmalar, iş görenlerin dayanılabilir ısı düzeyi olarak kabul ettikleri stres ortamına yaklaşık bir hafta içinde iyice alıŞtıkları ve böyle bir uyum gösteren insanların verimliliğinin de giderek arttığı belirlenmiştir. Performans yaklaşımı ile yapılan araştırmalarda ise, belli bir sınır değere kadar önemli bir fark görülmemesine rağmen, aşırı (stres yapacak ölçülerdeki) sıcak ortamlarda iş becerisi, işlemlerin doğruluğu gibi verimliliğe yansıyan yeteneklerin düştüğü ve en önemlisi de iŞ kazalarının arttığı ortaya çıkmıştır. Aşırı soğuk ortam stresi ise, kısa dönemde deri ısısının düŞmesi, dolaşımın yavaşlaması ve titremeye, uzun dönemde ise gıda tüketiminde artışa neden olmaktadır. Uzun süre soğukta çalıŞanlann aşırı gıda (ve vücutlannın yağlanarak kilo) aldıkları ve böylece organizmanın soğuk etkisine karŞı bir savunma oluŞturduğu görülmüştür. İnsanın hissettİği sıcaklık tek bir değişkene bağlı değildir. Sıcaklığın derece olarak artması veya azalmasının yanında, nemin ve hava akım hızının durumu da sıcaklığın etkisini arttırır veya azaltır. Bu değiŞkenlerin çeşitli bileşimleri, aynı sıcaklık duygusunu ve aynı psikolojik etkiyi verebilir. Bu üç faktörün etkisi altında duyulan sıcaklığa “efektif sıcaklık” (hissedilen sıcaklık), insan üzerinde eşit sıcaklık etkisi yapan hava sıcaklığı, hava nemi ve hava akım hızının çeşitli bileşimlerine de “eşdeğer efektif sıcaklık değerleri” denir. Örnek olarak, aŞağıdaki çizelge’de kişide aynı (25U C) sıcaklık etkisini bırakan (yani efektif sıcaklığı aynı “25° C” olan) çeşitli sıcaklık, nem ve hava akım bileşimleri verilmiŞtir. Çizelge. Eşdeğer efektif sıcaklık değerleri (25° C için) .. Hava Efektif Sıcaklık Bagıl Nem Akımı Sıcaklık ‘ ‚ °‚ (m/sn) (°C) 25 100 0,1 26 100 0,5 28 100 2,0 30 100 5,5 25 27 75 0,1 29 50 0,1 32 25 0,1 28 80 0,1 5
32 45 2,0 37 10 3,0 Sağlığa zararlı olmayacak ve insana rahatlık duygusu verecek İklimsel Konfor” değerlerini saptamaya yönelik birçok araştırma yapılmıştır. Bu araştırmalardan çalıŞma şekli ve iş yüküne göre elde edilen iklimsel konfor değerleri aşağıdaki çizelgede verilmiştir. Çizelge. İklimsel konfor değerleri Hava . Hava Sıcaklıgı Bagıl Nem ÇalıŞma Şeklı ‘oc’ ıo/ Akımı ve İş Yükü ‘ ‚ °‚ (mtsn) Mm Opt Max Mm Opt Max Max Büro işi 18 21 24 0,1 Oturarak hafif iş 18 20 24 0,1 Ayakta hafif iş 17 18 22 30 50 70 0,2 Ayakta ağır iş 15 17 21 0,4 Ayakta çok ağır iş 14 16 20 0,5 İklim koşullan değerlendirilirken yukandaki ölçülerden (yayılan ısı, hava akımı, nem, sıcaklık vb) sadece biri göz önüne alınmaz. Zira aralarında sürekli etkileşim bulunur. Bu sebeple ısı stresinin insana etkisi değerlendirirken ve dolayısıyla iklimsel konfor sağlanırken değiŞik ölçüler kullanılır: ı Efektif Isı: Psikometre ile ölçülen ortamın nemi ile anemometre ile ölçülen hava akımı değeri, nomogram (efektif ısı tesbit grafıği) ile bir araya getirilerek, ortamın efektif ısısı belirlenir. Ancak bu yöntem ortamdaki radvant ısının etkisini kapsamaz (Çizelge 5). İ Giobetermometre Değeri: Nem hariç, diğer hava koşullarının (radyant ısı, hava sıcaklığı ve hava akımı) hesaba katıldığı bir değerdir. Radyant ısının önemli olduğu iş yerlerinde giobetermometre değeri, ortamın termal durumu için iyi bir göstergedir. I Termal koşulların insan organizması üzerindeki etkisini (stresi) belirlemek için elektronik veya telemetrik cihazlarla bulunan, kalp atım sayısı, deri ısısı, terleme ve sıvı kaybı gibi fizyolojik değerler kullanılır. Ortam ısı streslerinden korunmada temel yaklaşım, stres faktörlerini zararsız düzeyde tutacak ısıtma ve havalandırma önlemlerini almaktır. İklimsel konforun sağlanması için, nem, sıcaklık ve hava akımı konusunda aşağıda değinilen uygulamalara yer verilmesi önerilir: .Í Hava sıcaklığı, hava akımı ve nem, efektif sıcaklık ve çalışma şekli de göz önüne alınarak düzenlenmeli (örneğin, hava akımı düşük sıcaklıkta azaltılmalı, yüksek sıcaklıkta ise artınlmalı), I Sıcaklık cinsiyet ve yaşa göre ayarlanmalı (kadınlar ve 40 yaşından büyük erkekler için sıcaklık konforu 1C daha yükseltilmeli), I Ortam içi ve dışı arasındaki hava sıcaklığı farkı (40 C’in üzerine çıkmayacak Şekilde) iyi ayarlanmalı. Çok yüksek nemlïlik ve ısı değerlerinde (psikometrenin, ıslak hazneli olanı 32° C ve üzerini gösterdiği zamanlar gibi), güçlü ve genç insanların dahi uzun süre çalışması mümkün değildir. Böyle ortamlarda terleme Ile vücut iç ısısı 38° C düzeyine çıktığından, çoğu insan için sıcak çarpması tehlikesi ortaya çıkar. Bu tip durumlarda koruyucu elbise giyilmesinin ötesinde, işçilerin ekipler halinde çalıştırılması, görevlerinin zaman zaman 6
değiştirilmeleri ve acil hallerde (sıcak çarpmış -vücut iç ısısı yükselmiş ve bilinç kaybı oluşmuŞ- işçilerin acele olarak, serin bir yere alınmaları gibi) alınacak önlemler konusunda bilgilendirilmiŞ olmaları gerekir. Ayrıca, yüksek fırınlar ve açık ocaklar gibi sıcak yerlerde çalıŞmak ya da belli sürelerle bu tip ortama girip çıkmak zorunluluğu halinde alınacak tedbirler daha da zorlayıcıdır. 7
İLGİLİ MEVZUAT İşçi Sağlığı ve Güvenliği Tüzüğü İlgili Maddeleri İlgilı maddeler burada ele alınırken bazı bolumleri yorumlanarak yazılmıştır. Madde.8 İşyerlerindeki hava hacmi, makine, malzeme ve benzeri tesislerin kapladığı hacimler dahil olmak uzere, işçi baŞına en az 10 metreküp olacaktır. Hava hacminin hesabında, tavan yüksekliğinin 4 metreden fazlası nazara alınmaz. Madde.20: Kapalı ışyerlerindeki sıcaklık ve nem derecesının, yapılan iŞın nitelığıne uygun olmakla beraber ılımlı bulunması esastır. Bu itibarla, yazın sıcaklığın dayanılnıayacak bir dereceye çıkmaması için işyerlerinde serinletici tedbirler alınacak, kışın da işçilerin muhtaç bulunduklan en az sıcaklığın sağlanması Için, Işyerleri zararlı gazlar çıkararak havayı bozmayacak şekilde uygun vasıtalarla ısıtılacaktır. Çok buğu husule gelen işyerlerinde sıcaklık derecesi 15 santlgrat dereceden az ve 30 santigrat dereceden yüksek olmayacaktır. Fazla ısı veren ısıtıcı vasıtaların yakınında çalışan işçilerin bulunması halinde, doğrudan yansıyan sıcaklığa karşı, gereken tedbirler alınacak ve işyerlerinin, ısıtıcı vasıtalardan oldukça uzak ve uygun yükseklikte bir yerine, santigrat taksimatlı bir termometre asılı bulundurulacaktır. Yapılan işin niteliğine göre, sürekli olarak çok sıcak veya çok soğuk bir derecede çalışılması ve bu durumun değiŞtirilmemesi zorunlu olunan hallerde, işçilere, kendilerini fazla sıcak veya soğuktan koruyacak özellikte elbıse vesaire malzeme verilecektır Madde.21: Kapalı işyerleri günde en az bir defa bir saatten aşağı olmamak üzere baştan başa havalandınlacaktır. Ayrıca ışçılenn çalışma saatlerinde ışın özellığıne gore, havanın sağlığa zararlı bır hal almaması için sık sık değiştirilmesi gereklldirŞu kadar ki, iş sırasında yapılan bu havalandırmada işçileri etkileyecek hava akımları önlenecek yahut kış mevsiminde sıcaklık birdenbire çok aşağı hadlere düşürülmeyecektir. Toz, buğu, duman ve fena koku çıkaran işlerin yapıldığı yerlere, bunları çekecek yeterlikte bacalar ve menfezler yapılacak ve yapılan işin niteliğine gõre, bu tedbirlerin yetmediği hallerde diğer teknik tedbirler alınacaktır. Boğucu, zehirli veya tahriş edici gaz ve duman meydana gelen işyerlerinde, işçilerin hayat ve sağlıklannın tehlikeye girmemesi için, havalandırma tesisatı yapılacak ve işçilere aynca yapılan işin özelliğine göre maske ve diğer koruyucu araç ve gereçler verilecektir. Madde.4S: Insanların kaldıkları yatakhane ve koğuşların pencerelerinin üst kısımları, her zaman açılıp kapanacak şekilde (vasistaslı) olacak, ayrıca koğuşlardaki havayı, devamlı bir şekilde değiştirebilecek tertibat tesisat, baca, menfez veya elektrikli özel ventılasyon cıhazları bulunacaktır. Koğuşlarda tavan yüksekliği 280 santimetreden aşağı olmayacak ve adam başına düşen hava hacmi, en az 12 metreküp olarak hesap edilecektir. Madde.59: Zehirli toz, duman, gaz, buhar, sis veya sıvılarla çalışmalar, teknik imkanlara göre kapalı sistemde yapılacak, bu gibi işyerlerinde, etkili ve yeterli havalandırma sağlanacak, atıklar, zararsız hale getirilmeden atmosfere ve dış çevreye verilmeyecektir. Zehirli toz, duman ve buharlı işyerlerinde, işyeri havası nemli, taban, duvar ve tezgahlar yaş bulundurulmak suretiyle zararlı maddelerin yapılması onlenecek, gerektiğinde bu çalışmalar, genel ve lokal havalandırma Ile birlikte yapılacaktır. Madde 61: Kurşunlu çalışmalar sonucu meydana gelecek toz, duman ve buhann kaynaklarında zararsız hale getirilmeleri için, etkili aspirasyon sistemleri kurulacak ve sürekli olarak bakımı yapılacaktır. Kurşunla çalışmalar yapılan işyerlerinde, adam başına 15 metreküp hacim düşecek ve 4 metreden fazla tavan yükseklikleri, bu hesaba katılmayacaktır. İşyeri havasından, periyodik olarak numuneler alınarak kurşun miktan tayin edilecek ve bu miktann 0, 15 miligram/metreküpü geçmemesi sağlanacaktır. Madde 62; CIva ve cIva bıleşıkleri ıle yapılan çalışmalarda aşağıdaki tedbirler alınacaktır. Genel havalandırma ıle yetınilmeyerek civa ile çalışmaların yapıldığı seviyeden veya yeteri kadar aşağıdan etkili aspirasyon sistemi kurulacak, çalışma masalarının üzerine, aspirasyon davlumbazlan yerleştirilecektir. Civanın, izabe fınniarından distilasyon borusuna sevkedildiği yerlerde meydana gelen dva buhannı kapacak sulu bir sistem kurulacaktır. İşyeri havasından periyodik olarak numuneler alınarak, cIva seviyesi tayin edilecek ve bu seviyenin 0, 075 miligram/metreküpten yukarıya çıkmaması sağlanacaktır. 8
Madde 63: Arsenik ve arsenik bileşiklen ile yapılan çalışmalarda aşağıdaki tedbirler alınacaktır. Arsenik ile yapılan çalışmalar, kapalı sistem içinde yapılacak, böyle bir sistemin kurulamadığı yerlerde, aşağıdan çekmeli aspirasyon sistemi kurulacak ince tozun, çevre havasına yayılmasına engel olunacaktır. Arsenik ile ilgili sıcak ıŞler, kapalı cam davlumbaz altında yapılacaktır. Arsenik ile çalışılan yerlerdeki çevre havasından periyodik olarak numune alınarak arsenik miktan tayin edilecek ve bu miktarın 0, 5 mlligram/metreküpten yukarıya çıkmaması sağlanacaktır. Madde 64: Fosfor ve fosfor bileşikleri ile yapılan çalışmalarda aşağıdaki tedbirler alınacaktır. İşyerinde, yeterli ve aşağıdan aspirasyon sistemi uygulanacaktır. Madde 66: Kadmlyum ve kadmlyum bileşikleri ile yapılan çalışmalarda aşağıdaki tedbirler alınacaktır: Kadmlyum oksit tozu ve dumanının, çevre havasına yayılması önlenecektir. Kaplama tanklannın kenarianna, sıvı seviyesine yakın, uygun aspırasyon sistemi kurulacak, çevre havasında kadmiyum miktan, 0, 1 miligram/metreküpü geçmeyecektir. Madde 67: Manganez ve bileşikleri ile çalışılan yerlerde, genel havalandırma ile birlikte, uygun aspirasyon sistemi kurulacak ve çalışmalar kapalı sistemde olacaktır. Madde-68: Krom ve bileşiklerinin kullanıldığı yerlerde, genel havalandırma Ile birlikte, uygun aspirasyon sistemi kurulacak veya çalışmalar kapalı sistemde yapılacaktır. Madde 69: Berllyum ve bileşıklerinın kullanıldığı Işyerlerınde, genel havalandırma Ile birlikte, uygun aspirasyon sistemi kurulacak ve bu Işyeri havasında, berilyum miktan (2) millgram/metreküpü geçmeyecektir. Madde 71: Benzen ve bileşikleri ile çalışılan yerlerde, genel havalandırma Ile bırlıkte, uygun aspirasyon sistemi yapılacak ve çalışmalar, kapalı sistemde olacaktır. Benzen Ile çalışılan işyerlerinde, benzenin havadakı konsantrasyonu, hacmen mılyonda 20 den fazla olmayacaktır. Daha yüksek benzen korisantrasyonuyla çalışmak zorunluluğu bulunan işyerlerinde, işçilere uygun hava maskeleri, sıvı benzen ile çalışılan hallerde, özel ayakkabı, eldiven ve özel iş elbisesi gibi korunma araçları verilecektir. Madde 72: Anilin ve aromatik nitro-amin türevleri ile çalışılan yerlerde, genel havalandırma ile birlikte, uygun aspirasyon sistemi yapılacak ve çalışmalar, kapalı sistemde olacaktır. Milin ve nitro-amin türevleri ile çalışılan yerlerde, genel havalandırma ile birlikte, uygun aspirasyon sistemi kurulacaktır. Madde 73: Halojenli hidrokarbonlarla yapılan çalışmalarda, bunların zehirli ve zararlı etkilerinden korunmak için aşağıdaki tedbirler alınacaktır: Halojenli hidrokarbonlarla çalışılan işyerleri, diğer kısımlardan ayrılacak ve bu yerlerde, genel havalandırma ile birlikte, uygun aspirasyon sistemi kurulacak ve çalışmalar, kapalı sistemde olacaktır. Madde 74: Karbon sülfür ile çalışılan yerlerde, genel havalandırma ile birlikte, uygun aspirasyon sistemi kurulacak, çalışmalar, kapalı sistemde olacak ve işyeri havasındaki karbon sülfür miktarı hiç bir şekilde 20 P.P.M.veya 60 mg/m3 ‘ü geçmeyecektır. Madde7s: Kükürtlü hidrojen ile çalışılan yerlerde, genel havalandırma ile birlikte, uygun aspirasyon sistemi yapılacaktır. İşyeri havasındaki kükürtlü hidrojen miktan, hacim olarak milyonda 20 yi geçmeyecektir. Madde 76: Tozlu işyerlerinde genel havalandırma ile birlikte, uygun aspirasyon sistemi ile tozun, çevre havasına yayılmasını önlemek için, su perdeleri, vakum ve uzaktan kumanda sistemleri kurulacaktır. Toz çıkaran işler, teknik imkanlara göre, kapalı sistemde yapılacak veya bu işler, diğerlennden tecrit edılecektir. İşyeri havasındakı toz miktan, belirtilen miktarı geçmeyecektir. Madde 191: Işyerlerindeki cihaz, alet, tezgah, makine ve tesislerden çıkan toz, duman, buğu, ısı, gaz ve koku, çalışılan ortama yayılmadan, uygun aspirasyon tesisatı Ile çıktığı yerden emilerek dışan atılacaktır. Madde 192: Birbırlerıne karıştıklannda, panama veya patlama tehlikesi bulunan çeşitli toz, duman buhar ve gazlar, aynı emme tesisatı Ile dışarı atılmayacak, her bıri Için ayrı ayrı mevzll tesisleri yapılacak ve bırbirlerinden uzak yerlerden dışarıya atılacaktır. Madde 193: Havadan ağır olan gaz, duman, buhar, toz veya benzerleri, tabana yakın yerlerden emilerek dışarı ¿ıtılacaktır. Madde 194: Mevzll çekme tesisatında kullanılacak davlumbazlar, zararlı kaynağa yakın olacak ve davlumbazın çekme niteliğini bozacak hava akımlanna engel olunacaktır. Madde 195: Paslandırıcı, aşındırıcı, kemlrıcı, zararlı ve zehirli gazlar, dumanlar veya sisler çıkaran daldırma, elektroliz, eloksal veya diğer kaplama işlerinin yapıldığı tekneler, kaplar, havuzlar veya tanklar üzerinde yapılacak çekme ağızları; kabın veya teknenin iç ve üst tarafına yakın ve yatay, boydan boya yank olacak, bir uzun kenar boyunca, eni 50 cm 120 cm’ye kadar olan teknelerde, her iki kenar boyunca ve daha büyük teknelerde ise, dòrt kenar boyunca devam edecek şekilde yapılacaktır. Davlumbaz ağızlan ise; işe engel olmayacak şekilde tekneye veya kaba yakın ve bunları kaplayacak büyüklükte olacaktır. 9
Madde 196: Aspirasyon tesisatında kullanılan kanal veya borular, yanmaz maizemeden uygun kesitte yapılacak ve seyyar emme ağızlarında, spıralli veya eğilebilen hortumlar kullanılacaktır. Boru ve kanallar, tekniğe uygun olarak yapılmış, eklenmiş ve menlezlere sağlam bir şekilde bağlanmış olacaktır. Yanıcı ve parlayıcı gazlar, sisler, buharlar, dumanlar ve patlayıcı atıklann errıildiği kanallar, yuvarlak borudan ve uygun maizerneden yapılmış olacaktır. Madde 197; Emilen hava içinde yanıcı veya parlayıcı maddelerin bulunduğu hallerde, aspiratör pervanesinin kanalı, gõbeği ve gövdesi, demir ve çelik maizemeden yapılmayacak, pervarie yataklan, kanal dışında, iyi yağlanmış ve toz geçirmez bir şekilde yapılacak, çıkıŞ menfezlenne, sağlam madeni tel kafesler konacaktır. Asplratôrlerln elektrik motorlan, çalışacağı ortama uygun olacak, emilen hava içinde, yanıcı ve parlayıcı maddeler bulunduğu hallerde motor, yanıcı ve parlayıcı maddelere karşı, uygun şekılde monte edilmiş veya bu maddelere dayanıklı tipte yapılmış olacaktır. Madde 198: Hava (lltreleri, kapasite ve nitelik bakımından kullanılacağı işin özelliğine uygun ve en az bir günlük çalıŞmaya yeterli olacak ve bunlar, kolay temizlenebilecek ve temizlik sırasında, tehlikeli ve zararlı bir ortam yaratmayacak şekilde yapılmış olacaktır. Filtrelenn çıkış borulannın ağzı, işyeri çatısından en az 180 santimetre yüksekte veya en yakın kapı ve pencereden 8 metre uzakta olacaktır. Madde 199: işyerinden emilen hava, tekrar iŞyerine verilmeyecektir. Ancak, içinde kurşun tozu veya kurşun buharı veya sills tozu ve benzerleri bulunmayan pis hava, uygun süzgeçlerden geçlrilip tamamen temizlendıkten sonra Işyenne venlebilecektir. Madde 200: Aspirasyon tesisatının gunlük bakım ve temizliği ile üç ayda bir de genel kontrol ile temizliği yapılacak ve onanmlardan sonra, tesisatın kuruluş karakteristiği bozulmayacaktır. Madde 201: Emilen tozlar, bır siklonda toplandığı hallerde, siklon, açıkta, sağlam, ruzgara dayanıklı ve uygun malzemeden yapılacaktır. Siklonlarda parlayıcı ve patlayıcı atıkların ve tozların toplandığı hallerde, siklonlar, işyerinin uzağına konacak ve bunlarda patlamaya dayanacak sağlamlıkta menfezler bulunacaktır. Patlayıcı, Patlayıcı, Tehlikeli ve Zararlı Maddelerle Çalışılan tşyerlerlnda ve İşlerde Alınacak Tedbııler Hakkında Tüzük içerisinde geçen Iklimlendirme Konuları Madde 15: Parlayıcı, patlayıcı, tehlikeli ve zararlı özellikteki çeŞitli kimyasal maddelerin işyeri havasında bulunan miktarları, bellı ve gereklı zaman aralıkları içinde ölçülerek bu miktarların, maddelerin işyeri havasında bulunmasına müsaade edilen ve orada çalışanların sağlıklarını bozmayacak olan en çok miktardan fazla olup olmadığı ölçülerek saptanacak ve işyeri havalandırma tesisat’ yeterlik bakımından yetkili elemanlarca kontrol edilecektir. Kontrol sırasında bu Tüzüğe ekli, 1, 11, 111 numaralı çizeigelerdeki hususlara uyulup uyulmadığı nazara alınacaktır. Madde 16: Kullanılacak aspiratörlerin motorları kapalı tipten olacak veya motor ve diğer kısımlan işyeri dıŞında bulundurulacaktır. Aspiratörlerin emme boruları, yanmaz malzemeden, yeterli bir kapasitede ve binanın bütün menfezlerinden uygun bir mesafede havaya açılmış olarak yapılacak, yanabilen her maddeden tecrit edilmiş ve uygun şekilde topraklanmış bulunacak, patlayıcı gaz karışımı husule getirebilecek ölü alanlar veya akışı zorlaştıracak kesin donüşlu dirsekler bulunmayacak ve kolaylıkla temizlenebilecek ve tamir edilebilecek Şekilde yapılmış olacaktır. Madde 19: Parlayıcı, patlayıcı, tehlikeli ve zararlı sıvı veya gaz maddelerin üretimine, kullanılmasına veya bu maddelerle yapılan diğer işlere yarayan alet, cihaz veya boru donatımının bozulması, delinmesi, sızdırması, eklerinden kaçak yapması veya havalandırma sisteminin anzalanması halinde; iŞ kısmen veya tamamen durdurulacak ve arıza giderilinceye kadar onarım ekibi ve görevliler dışındaki bütün iŞçiler tehlikeli bölgenin dışına çıkanlacak ve onarım, bu ışı bilen ve gereklı her türlu koruyucu araçları bulunan bir ekip tarafından ve sorumlu teknık bir elemanın gözetimi altında yapılacaktır. Madde 167: Küçük veya orta boydaki parçaların püskürtme ıle boyanması veya vernıklenmesı, uygun kapalı bolumlerde veya uygun davlumbazlar altında yapılacak, boyacı, daima bu bölüm veya davlumbazların dıŞında bulunacaktır. Boyacının bölum ve davlumbaz dışında bulunması teknik nedenle sağlanamadığı hallerde boya gaz ve buharı, uygun şekilde dışarı çekilecek veya su perdesi kullanılacak yahut iŞçilere temiz hava maskesi gibi uygun kişisel korunma araçları verilecektir. Madde 168: Boya püskürtme yerlerinde bir günlük iŞ için yeterlı miktardan fazla uçucu ve parlayıa sıvılar depolanmayacaktır. Bunlar özelliklerine göre iyice kapalı kaplarda bulundurulacak ve boşalan kaplar derhal püskürtme yerlerinden çıkarılarak dışarıda uygun bir yere taŞınacaktır. Madde 169; Tabanca boyacılığında kullanılan bölmeler, davlumbaziar, aspiratbrler, çekme yolları, ana borular ve benzeri uygun şekilde en az haftada bir boya ve vernik artıklarından temizlenecektir. Doymamış asitlerden meydana gelen yağları ıhtiva eden boyalarla bırlıkte organik nıtro bileşikli boyalar aynı günde kullanıldığı hallerde, gerekli temizlik, o günün işleri bittikten sonra yapılacaktır. Temizleme için çabuk parlayabilen maddeler ve demir veya çelik gibi kıvılcım çıkaran malzemeden yapılmış araçlar kullanılmayacaktır. 10
Madde 172: Değirmenler veya un fabrikalannda bodrumlar, timelIer ve galeriler, buralardaki bantlı transportörierın ve diğer tesislerin yanlarına ve alt kısımlarına kolaylıkla yaklaşılacak genışlik ve uzunlukta yapılmış olacaktır. Tabii havalandırmanın ortamdaki tozların giderilmesine yetmediği hallerde buralar uygun şekillerde havalandırılacaktır. Madde 178: Nışastanın oğütuln,esi tamamen kapalı sistemde yapılacak, doldurma ve ambalalamaya kadar bütün Işlemlerde, nişasta tozlannın ortalığa dağılmasına meydan verilmiyecektir. Bu husus sağlanamadığı hallerde tozlar teşekkül ettiği yerde ortama yayılmadan aspirasyon suretiyle dışan atılacaktır Madde 188: Çalışma masaları ve işlenecek parçaların sokulması için gerekli gözlerle, açıklıklar, kauçuk, plastik veya benzeri maddeden yapılmış olacak ve kenarları taşkın kurşun kaplı davlumbazlar içerisine kapatılmış bulunacak ve bu masalann kenarlan hidrofiüorik asitden etkilenmeyen kurşun, gutaperka veya benzeri bir madde ıle kaplı olacak ve dokulen asıdın masalar altına akmaması Için masalann kenarları yukanya kalkık yapılacaktır. Masalarda, çalışmalarda çıkacak zehirleyici gazları doğrudan doğruya çıktıkları noktaya toplayıp kapalı kanaliarla işyeri dışına çekecek tertibat bulunacaktır. Aspirasyon asit teknelerinin üst kenarları boyunca kuvvetli olacak ve gazlar, yukandan aşağı doğru çift cidarlı tertibatla emılecektir. Madde 210: Kromikasit veya krornatlar ile çalışan işçilere uygun özellikte eldiven giydirilecek ve bu işçïlerin çalıştığı yerlerde, ellerini yıkamalan ve yapışmış olan krom bileşiklerini temizlemeleri için akar su bulundurulacak ve yeterli havalandırma sağlanacaktır. Madde 235: Çözücü olarak karbonsıJlfür yerine daha az zararlı çözüc(iler kullanılması esastır.Karbonsültür kullanılmsı zorunlu olan hallerde işyerlerinde uygun havalandırma tesisatı yapılacaktır. İşyeri Bina ve Eklentilerinde Alınacak Sağlık ve Güvenlik Önlemlerine İlişkin Yönetmelikte Iklimlendirme ile ilgili bulunan konular Madde 6: Kapalı işyerlerinin havalandınlması Kapalı işyerlerinde çalışma şekline ve çalışanlann yaptıklan işe göre, ihtiyaç duyacaklan yeterli temiz hava bulunması sağlanacaktır. Cebri havalandırma sistemi kuilanıldığında sistemin her zaman çalışır durumda olması sağianacaktır. Havalandırma sisteminin çalışmaması, çalışanların sağlığı yönünden tehlıkeli ise arızayı bildiren uyan sistemi bulunacaktır. Suni havalandırma sistemlerinde hava akımı, çalışanları rahatsız etmeyecek şekilde olacaktır. Çalışma ortamı havasını kirleterek çalışanlann sağlığına zarar verebilecek artık ve pislikler derhal dışarı atılacaktır. Madde 7: Ortam sıcaklığı, çalışılan ortamın sıcaklığı çalışma şekline ve çalışanların harcadıkları güce uygun olacaktır. Dinlenme yerleri. soyunma yerleri, duş ve tuvaletler, bekleme yerleri, yemekhaneier, kantinler ve ilk yardım odaları kullanım amacına gore yeterli sıcaklıkta olacaktır. İşyerinin ve yapılan işin Ôzelliğine göre pencereler ve çatı aydınlatmalan, güneş ışığının olumsuz etkilerini önleyecek şekilde olacaktır. http://isghocasi.com adresinden alıntıdır.
İzmir Havalandırma Sistemleri Firmamız Olarak Yücel Havalandırma Firmamızda da havalandirma.web.tr Linke Tıklayıp Ulaşabilirsiniz. İsterseniz Diğer Bir Yazımızı İncelemek İçin buraya tıklayabilirsiniz.
